Sigorta Tazminatı Nasıl Hesaplanır?

Sigorta tazminatının hesaplanması, sigorta türüne, poliçe şartlarına ve hasarın niteliğine göre değişiklik gösteren karmaşık bir süreçtir. Temel olarak, sigorta tazminatı, sigortalının poliçede belirtilen teminatlar çerçevesinde uğradığı maddi kaybın sigorta şirketi tarafından karşılanmasıdır.

Genel Hesaplama Prensipleri

Sigorta tazminatının hesaplanmasında izlenen temel adımlar ve prensipler şunlardır:

1. Poliçe Şartlarının İncelenmesi

Tazminat hesaplamasının başlangıç noktası, sigorta poliçesidir. Poliçede aşağıdaki hususlar detaylıca incelenir:

• Teminatlar: Hangi risklerin poliçe kapsamında olduğu.
• Muafiyet (Franchise): Sigortalının hasarın bir kısmını kendisinin karşılama yükümlülüğü (örneğin, hasarın ilk 1000 TL’si sigortalıya aittir).
• Teminat Limiti: Sigorta şirketinin ödeyebileceği maksimum tazminat miktarı.
• Eksik Sigorta (Kısmi Sigorta): Sigorta bedelinin, varlığın gerçek değeriyle orantılı olarak düşük belirlenmesi durumu.

2. Hasar Tespiti ve Belgelendirme

Hasarın boyutunun ve nedeninin doğru bir şekilde belirlenmesi gerekir. Bu aşamada eksper (bilirkişi) görevlendirilir.

• Hasar İhbarı: Sigortalı, hasarın oluştuğunu derhal sigorta şirketine bildirir.
• Eksper Ataması: Sigorta şirketi, hasarı incelemek üzere bağımsız bir eksper görevlendirir.
• Belge Toplama: Sigortalıdan hasara ilişkin her türlü belge (fatura, onarım teklifi, polis raporu, tıbbi rapor vb.) talep edilir.

3. Tazminat Hesaplama Formülleri

Hasar türüne göre kullanılan temel hesaplama yöntemleri mevcuttur:

a. Tam Ziya (Total Loss) Durumunda Hesaplama

Varlık (örneğin araç veya bina) onarılamayacak kadar ağır hasar gördüğünde veya onarım maliyeti, varlığın değerini aştığında “tam ziya” söz konusu olur.

Araçlarda Tam Ziya Hesaplaması (Kasko):

Tazminat = (Hasar Tarihindeki Piyasa Değeri) – (Kurtarma Değeri / Hurda Değeri)

Burada piyasa değeri, aracın kaza anındaki emsal değeridir. Kurtarma değeri ise aracın parçalarının satılmasından elde edilebilecek tahmini gelirdir.

b. Kısmi Hasar (Onarım) Durumunda Hesaplama

Hasar onarılabilir durumdaysa, tazminat genellikle onarım masrafları üzerinden hesaplanır.

Basit Hesaplama:

Tazminat = (Onarım Maliyeti) – (Muafiyet Tutarı)

Eğer eksik sigorta durumu varsa, tazminat aşağıdaki orantısal formülle hesaplanır:

Ödenecek Tazminat = [ (Sigorta Tutarı / Varlığın Gerçek Değeri) x Onarım Maliyeti ] – Muafiyet

c. Sorumluluk Sigortalarında (Trafik Sigortası, Mali Sorumluluk)

Bu sigortalarda hesaplama, üçüncü şahısların uğradığı bedeni ve maddi zararlar üzerinden yapılır.

• Maddi Hasar: Hasar gören malın onarım veya değer kaybı üzerinden hesaplanır.
• Bedeni Hasar (Ölüm/Yaralanma): Yargı kararları, bilirkişi raporları ve mevzuatta belirtilen cetvellere göre hesaplanan destekten yoksun kalma tazminatı veya tedavi giderleri ödenir.

4. Poliçe Kısıtlamalarının Uygulanması

Hesaplanan brüt tazminat tutarı üzerinden poliçe kısıtlamaları uygulanır:

1. Muafiyet Düşülür: Belirlenen muafiyet tutarı toplam hasardan çıkarılır.
2. Teminat Limiti Kontrolü: Kalan tutar, poliçenin genel teminat limitini aşıyorsa, ödeme limiti kadar yapılır.
3. Kullanılan Yeni Değer/Eski Değer Farkı: Bazı poliçelerde, onarımda kullanılan yeni parçaların eski parçalarla kıyaslanarak değer farkı sigortalı tarafından karşılanabilir (özellikle kasko poliçelerinde).

Örnek Durum: Kasko Hasar Hesaplaması

Bir aracın hasarlandığını ve onarım maliyetinin 20.000 TL olduğunu varsayalım. * Poliçe Detayları: Teminat Limiti 300.000 TL, Muafiyet tutarı 2.000 TL. * Eksper Raporu: Onarım maliyeti 20.000 TL olarak onaylandı.

Hesaplama:

1. Hasar Tutarı: 20.000 TL

2. Muafiyet Düşülür: 20.000 TL – 2.000 TL = 18.000 TL

3. Teminat Limiti Kontrolü: 18.000 TL, 300.000 TL limitin altında olduğu için limit aşımı yoktur.

Sigorta Şirketinin Ödeyeceği Tazminat: 18.000 TL