Koku Kaybı Neden Olur?

Koku kaybı (anosmi) veya koku alma duyusunda azalma (hiposmi), birçok farklı nedenden kaynaklanabilir. Koku alma duyusu, burun içindeki koku reseptörlerinin beyne sinyal göndermesiyle çalışır. Bu sinyal yolunun herhangi bir aşamasında meydana gelen bir bozukluk koku kaybına yol açabilir.

En Yaygın Nedenler

Koku kaybının en sık karşılaşılan nedenleri genellikle burun veya sinüslerle ilgili geçici sorunlardır:

• Üst Solunum Yolu Enfeksiyonları (Soğuk Algınlığı ve Grip): Virüsler burun mukozasını şişirir ve iltihaplandırır, bu da koku moleküllerinin reseptörlere ulaşmasını engeller. Bu durum genellikle geçicidir.
• Sinüzit ve Kronik Burun Tıkanıklığı: Sinüslerdeki kronik iltihaplanma veya polipler, koku yollarını fiziksel olarak tıkayabilir.
• Alerjiler: Alerjik reaksiyonlar burun içindeki şişmeye neden olarak koku alma duyusunu geçici olarak azaltabilir.

Travma ve Yapısal Sorunlar

Burun yapısındaki veya koku sinirlerindeki fiziksel hasarlar kalıcı koku kaybına yol açabilir:

• Kafa Travması: Özellikle alın bölgesine alınan darbeler, koku sinirlerinin beyne bağlandığı kısımdaki ince kemik yapılarını (kribriform plak) zedeleyebilir veya koparabilir. Bu tür bir hasar genellikle kalıcı anosmiye neden olur.
• Burun Polipleri: Burun boşluklarında oluşan iyi huylu et büyümeleri, koku yollarını tıkayabilir.
• Burun Eğriliği (Septum Deviasyonu): Şiddetli burun eğriliği, hava akışını engelleyerek koku alma duyusunu azaltabilir.

Nörolojik ve Yaşa Bağlı Nedenler

Koku sinyallerinin beyne ulaştıktan sonra işlenmesiyle ilgili sorunlar veya yaşlanma da koku kaybına neden olabilir:

• Yaşlanma: Yaş ilerledikçe koku reseptörlerinin sayısı ve hassasiyeti doğal olarak azalır (presbiyosmi).
• Nörodejeneratif Hastalıklar: Parkinson hastalığı ve Alzheimer hastalığı gibi durumlar genellikle koku kaybıyla başlar, çünkü bu hastalıklar koku alma merkezlerini etkileyen ilk belirtileri gösterebilir.
• Beyin Tümörleri: Nadiren de olsa, beyinde koku alma lobuna baskı yapan tümörler koku kaybına yol açabilir.

Kimyasal ve Çevresel Faktörler

Bazı dış etkenler doğrudan koku reseptörlerine zarar verebilir:

• Toksik Kimyasallara Maruz Kalma: Amonyak, formaldehit, bazı çözücüler veya yoğun duman gibi güçlü kimyasallara maruz kalmak koku reseptörlerine kalıcı hasar verebilir.
• Sigara İçmek: Sigara dumanı, koku alma duyusunu geçici veya bazen kalıcı olarak azaltabilir.

İlaçlar ve Diğer Tıbbi Durumlar

Çeşitli ilaçlar ve sistemik hastalıklar da koku kaybına neden olabilir:

• İlaçlar: Bazı tansiyon ilaçları (ACE inhibitörleri), antibiyotikler, antidepresanlar ve kemoterapi ilaçları koku alma duyusunu etkileyebilir.
• Hormonal Değişiklikler: Hamilelik veya tiroid sorunları geçici koku değişikliklerine yol açabilir.
• COVID-19 Enfeksiyonu: SARS-CoV-2 virüsünün koku sinirleri üzerindeki doğrudan etkisi veya sinir hücrelerini destekleyen hücrelere verdiği hasar nedeniyle koku kaybı, bu enfeksiyonun en belirgin belirtilerinden biri olmuştur.

Ne Zaman Doktora Görünmeli?

Koku kaybı soğuk algınlığı veya sinüzit sonrası birkaç hafta içinde düzelmiyorsa, aniden ve açıklanamayan bir şekilde ortaya çıktıysa veya kafa travması sonrası geliştiyse bir Kulak Burun Boğaz (KBB) uzmanına başvurmak önemlidir. Doktor, altta yatan nedeni belirlemek için fiziksel muayene, alerji testleri veya görüntüleme (MRG/BT) isteyebilir.